TOCHOWICZ Tadeusz (1919 – 2002)

Urodził się 14.02. 1919 r. w Kościejowie, powiat Miechów jako syn Stanisława i Marianny (z Musiałów) Tochowiczów.

Na początku listopada 1937 r. wstąpił jako ochotnik do 20. Pułku Piechoty w Krakowie. Po przeszkoleniu wojskowym, w marcu 1938 r., skierowany na kurs Centralnej Szkoły Podoficerskiej KOP w Osowcu, z którą 02.10.1938 r. wkroczył na Zaolzie. Następnie powrócił do Osowca, awansowany na stopień kaprala, przeniesiony został do batalionu KOP Niemenczyn. Po wybuchu wojny batalion Niemenczyn wtargnął w okolicach Prostki na krótko na teren Prus Wschodnich. W odwrocie wycofał się przez Grajewo na Ostrołękę, Łuków, w rejon Janowa Lubelskiego, staczając po drodze szereg potyczek z Niemcami. W rejonie Janowa Tadeusz dostał się do niewoli. Po kilku dniach udało mu się zbiec i powrócić w strony rodzinne. Za pośrednictwem stryja Józefa Tochowicza – ps. „Kowal” – Tadeusz nawiązał kontakt z Mieczysławem Daneckim ps. „Bogdaniec” i w Miechowie złożył przysięgę przyjmując pseudonim „Dąb”. Był zaangażowany w kolportaż tajnych wydawnictw, legalizację powracających z wojny kolegów, wyszukiwanie broni, amunicji i sprzętu wojskowego. Dom rodzinny Tochowiczów w Kościejowie stał się skrzynką pocztowo-kurierską, którą prowadziła zaprzysiężona Marianna Tochowicz. W lipcu 1941 r. przekazany na polecenie Komendy Okręgu Krakowskiego ZWZ do dyspozycji KG w Warszawie, gdzie otrzymał zadanie zorganizowania sieci punktów kontaktowych na linii kolejowej Małkinia-Białystok-Wołkowysk-Baranowicze-Mińsk Białoruski. Do 1942 r. organizował na tym odcinku punkty wywiadowczo-sabotażowo-dywersyjne „Wachlarza”. Za wykonane wzorowo zadania otrzymał od Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami.

W połowie czerwca 1943 r. grupa otrzymała rozkaz wykonania wyroku śmierci na Kazimierzu Nowaku, oficerze Komendy Powiatowej Policji Polskiej i zastępcy komendanta Jagdkommando. Wyrok ten „Dąb” wykonał razem z „Trzebińskim”, Józefem Bogdalskim ps. „Dąbek” i Franciszkiem Kołodziejem ps. „Szaleniec” 24.06.1943 r. o g.17.30 przy ul. Racławickiej w Miechowie. Po akcji miechowskiej grupa dywersyjna pod szyldem „Dominiki” wykonała jeszcze ok. 20 akcji. We wszystkich brał udział Tadeusz Tochowicz. Latem 1944 r. grupa przekształciła się z oddziału dywersyjno – partyzanckiego w pluton leśny. 26 lipca wziął udział w akcji bojowej oddziałów „Dominiki”-„Magdaleny” w Książu Wielkim, 4/5 sierpnia uczestniczył w ubezpieczeniu zrzutu broni na placówce „Kobuz”. Niebawem pluton dołączył do Samodzielnego Partyzanckiego Batalionu Szturmowego „Suszarnia” 106. DP. Po rozformowaniu „Suszarni” pluton wziął udział w kilku akcjach zaczepnych i walkach obronnych, mając za przeciwnika oddziały wojska, Ostlegionów i policji. Po wkroczeniu Sowietów,  do ogłoszenia amnestii 22.02.1947 r. ukrywał się pod nazwiskiem Lipiński.

Po ujawnieniu Tadeusz rozpoczął pracę w GS „Samopomoc Chłopska” w Brzegu nad Odrą. Tam też w listopadzie 1948 r. został aresztowany przez PUBP i po wstępnym przesłuchaniu przewieziony do więzienia w Miechowie. W grudniu 1948 r. zmaltretowanego Tadeusza przewieziono do krakowskiego WUBP przy Pl. Inwalidów, gdzie przebywał do wiosny 1951 r. podczas prowadzonego śledztwa. 15.09.1952 r. wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Krakowie Tadeusz Tochowicz został skazany na 6 lat więzienia. Wyrok został złagodzony do lat 3.

Tadeusz po opuszczeniu więzienia miał ogromne trudności ze znalezieniem stałej pracy zarobkowej. Znosił wiele upokorzeń i poniżeń. Przez dłuższy czas był zatrudniony jako pracownik fizyczny. Dopiero w okresie cywilizowania się państwa totalitarnego mógł pracować jako pracownik umysłowy.

Zmarł 29.10. 2002 r., pochowany został we Wrocławiu.

Źródła:

1. Antoni Iglewski; „PONAR” Wspomnienia z lat 1939-1945; Brześć Kujawski 2012
2. Adam Sznajderski; Partyzancka odyseja; Tuchów 2004
3. Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
4. Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK „Maria” w walce t. II Kryptonim „Michał”-„Maria” (1943-VI.1944) Część I; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2001
5. Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK „Maria” w walce t. II Kryptonim „Michał”-„Maria” (1943-VI.1944) Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2007
6. Rudolf Zbysław Pasek ps. „Sprzączka”; Ziemi Miechowskiej w pokłonie. Wspomnienia wojenne; Warszawa 2010
7. Stanisław Piwowarski, notatki dotyczące 106 Dywizji Piechoty AK
8. 24ikp.pl