Urodziła się w 1816 r. w Jędrzejowie jako córka Antoniego Lemańskiego i Marii z Goniewskich.
Mieszkała z mężem Wojciechem w Miechowie, gdzie prowadzili cukiernię i restaurację. Dzięki temu znała niejako z konieczności wielu rosyjskich oficerów, w tym kilku przychylnych Polakom. Dzięki nim uzyskiwała przepustki pozwalające jej swobodnie poruszać się po kraju i udzielać pomocy powstańcom w przemieszczaniu się i przekradaniu przez granice. Korzystała z tych udogodnień spełniając funkcję kurierki, wożąc tajne rozkazy do osób kierujących ruchem powstańczym. W czasie pacyfikacji Miechowa po bitwie 17 lutego 1863 r. ukrywała się z mężem w murach klasztoru, dzieci odesłała na wieś do krewnego Franciszka Gruszczyńskiego. Gdy sytuacja w Miechowie uspokoiła ponownie wraz z mężem uruchomili restaurację. Wtedy poznała oficera rosyjskiego polskiego pochodzenia – Bogarewicza, który okazał przychylność sprawie polskiej i pomagał jej w akcji ratowania zwożonych do Miechowa jeńców. Przy jego wydatnej pomocy dostarczała do więzienia żywność, odzież, bieliznę, a Bogarewicz osobiście codziennie przywoził jej kilkadziesiąt funtów mięsa, co było dla źle żywionych więźniów prawdziwym dobrodziejstwem.
Maria Jurkowska była ciotką Ludwika Jurkowskiego powstańca walczącego w oddziale Mariana Langiewicza.
Źródła:
- Girtler K., Kazimierz Girtler – o Miechowie [W:] Staszel J., Miechów i jego dzieje w relacji Kazimierza Girtlera. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie. 1980 R. 29, s. 232-246.
- jura-pilica.com
- Bruchnalska Maria, Ciche bohaterki: udział kobiet w Powstaniu Styczniowem, Tow. Św. Michała Archanioła, Miejsce Piastowe 1934 r.
- www. sejm-wielki.pl
WB/MF
